Deze column van Ben Tichelaar slaat wat mij betreft de spijker op de kop. Wie weinig tijd heeft mag ook meteen door naar de onderste 3 alinea’s!

[column Ben Tiggelaar | NRC 20-10-2018]

Wat was tot nu toe de grootste mazzel in jouw loopbaan? Wat kreeg je eigenlijk zomaar in de schoot geworpen? Waar ben je dankbaar voor? Deze vragen zijn belangrijk. Dat zegt Robert H. Frank, hoogleraar economie aan Cornell University en schrijver van het boek Success and Luck.

Heel kort samengevat komt zijn betoog hierop neer… Veel mensen geloven dat maatschappelijk succes afhangt van talent, vaardigheden en hard werken. Frank stelt: die factoren zijn zeker belangrijk voor succes, maar onderzoek laat zien dat de rol van mazzel veel groter is.

Weten we dit niet allang? Ja, de meeste Nederlanders realiseren zich wel dat ze geluk hadden dat ze hier werden geboren en niet in Mozambique. Maar veel mensen die maatschappelijk succesvol zijn, realiseren zich niet op hoeveel momenten ze de wind in de rug hebben gehad in hun leven. Een advies van een leraar op je dertiende, een vriend die je op het rechte pad hield toen je studeerde, dat soort dingen.

De metafoor van wind in de rug is niet voor niets gekozen. Frank gebruikt hem om uit te leggen waarom we de rol van geluk onderschatten. Als je fietst met tegenwind, dan merk je dat voortdurend. Als de wind draait en je helpt, merk je dat alleen de eerste minuut. Daarna voelt het normaal. Vertaald naar ons werk: tegenslagen herinneren we ons prima, maar wanneer het toeval in ons voordeel werkt, zien we het vaak niet of we vergeten het weer. En vervolgens creëren we verklaringen voor succes die neerkomen op: hard werken en tegenslag overwinnen. Klinkt mooi, maar klopt niet.

Dit voorjaar kwamen drie Italiaanse wetenschappers – Pluchino, Raspisarda en Biondo – langs een heel andere weg tot dezelfde conclusie als Frank. Ze hadden een computermodel gebouwd waarmee ze het werkende leven van grote aantallen mensen konden nabootsen. Inclusief de rol van talent, vaardigheid en geluk. Na een gesimuleerde loopbaan van 40 jaar bleek een relatief kleine groep over het leeuwendeel van het succes te beschikken. Net als in de echte maatschappij. Talent speelde hierbij een ondergeschikte rol, volgens de onderzoekers. Mazzel bleek het belangrijkst.

Terug naar Frank. Stel dat succesvolle mensen de rol van meevallers in hun leven onderschatten. Is dat dan erg? Ja. Want experimenten laten zien dat mensen die hun succes toeschrijven aan zichzelf, minder bereid zijn om te delen met anderen. Veel minder dan succesvolle mensen die zich realiseren dat ze vooral mazzel hebben gehad. Deze groep is bovendien dankbaarder en daardoor gelukkiger, optimistischer en gezonder. Dat gun je eigenlijk iedereen.

Er is echter nog een ander probleem, ontdekte Frank. Als je succesvolle mensen recht in hun gezicht zegt dat ze hun welvaart vooral aan het toeval danken, worden ze meestal boos op je. Ze kunnen het niet geloven. Ook niet als je daarna rustig uitlegt dat er heel veel andere mensen zijn die ook heel hard hebben gewerkt, maar toch niet succesvol zijn.

Wat wél helpt: mensen zélf laten ontdekken hoeveel mazzel ze hebben gehad. Daarom is het zo belangrijk om even stil te staan bij de vragen waar ik mee begon… Wat was tot nu toe de grootste mazzel in jouw loopbaan? Wat kreeg je eigenlijk zomaar in de schoot geworpen? Waar ben je dankbaar voor?