Dit artikel van Maaike Bos verscheen op 28 januari 2022 in dagblad Trouw. Ik heb het schaamteloos, 1 op 1 overgenomen in deze post (inclusief de headline). Omdat het zo’n treffende en aanstekelijke beschrijving is van deze, naar mijn idee, belangrijke TV-serie. Vooral gaan kijken dus!

Ongelijkheid. Sander Schimmelpenninck blaast het stof weer van het thema af nadat het net was neergedwarreld van de serie Scheefgroei (BNNVARA) van Jeroen Pauw en Sander Heijne in december. Of van Klassen (Human) vorig jaar. Heel goed, blijf blazen.

De plek van je wieg, je eten, school, sport, hobby’s en vrienden; alles beïnvloedt je kansen op de arbeids- en woningmarkt en zo de hoogte van je pensioen. De vermogensongelijkheid verdeelt mensen van wieg tot graf.

Niets nieuws, maar die kloof wordt groter. In zijn zesdelige serie Sander en de kloof (VPRO) doet Schimmelpenninck zijn best om dat laagdrempelig én aantrekkelijk uit te leggen. Waar Pauw en Heijne met studiogesprekken en statistieken heel verantwoord te werk gingen, maakt de oud-Quote-hoofdredacteur in verkreukeld T-shirtje een prikkelende, soms ironische reportageserie met een aardig show, don’t tell-gehalte.

Lees ook de recensie van Scheefgroei en Klassen terug.

Feestende pubers in chique sloepen van pa

Eerste scène vorige week: meneer zit te eten in de gigantische keuken van zijn ouderlijk landgoed. Hij kreeg van zijn adellijke ouders wél alle mogelijkheden, een ‘jubelton’ belastingvrij geschonken en een mooie aandelenportefeuille mee. Maar hij beseft zijn geprivilegieerde positie. De feestende pubers op de Loosdrechtse Plassen in chique sloepen van pa, waar hij langs vaart, zien het niet.

Nee dan de jonge verpleegkundige Naziha Hamdach in de aflevering over de woningmarkt. Die zit klem. Ze werkt in een cruciaal beroep voor 1.900 euro bruto maar betaalt achthonderd euro huur voor een Rotterdams studiootje (30 m2) met kapotte deurbel, losse traptreden, muizen en schimmel. Niks vermogensopbouw.

Bij een vriend en coach stelde hij vorige week twee groepen Playmobil-poppetjes op aan weerszijden van een barrière, om het probleem eens voor zich te zien. “Daar mensen van mijn eigen klasse. Een soort van ridder, een kampioen, een dokter. En hier de normale mensen.” Hij laat de ‘winnaars’ wegkijken van de armen. “Die vinden zichzelf niet bevoorrecht, want ze kijken alleen naar elkaar.”

Klaag niet over de al lage erfbelasting

Eigenlijk vraagt hij zijn eigen klasse om na te denken over de privileges, en iets in te leveren om zo een rustige, vredige samenleving te behouden. Verkoop eens die aangehouden starterswoningen waarmee je nu rendement én huur vangt, zodat jonge mensen ook een huis kunnen kopen.

Klaag niet over de al lage erfbelasting als je een vermogen krijgt. De fiscus heft meer belasting op euro’s die met hard werken zijn verdiend, dan op euro’s die iemand in de schoot geworpen krijgt.

Het is verfrissend dat nu eens een adellijke, vermogende ex-corpsbal zich sterk maakt tegen de ongelijke verdeling. Meer geld is meer kansen, vrijheid, zelfvertrouwen, is meer geld, legt Schimmelpenninck uit. Zoals zijn jeugdvriend Jaap Reesema kernachtig samenvat: “Je weet ergens wel dat het altijd goed komt”.

Denk dan maar eens aan het basisgevoel van de slachtoffers van de toeslagenaffaire of aan de kinderen uit Klassen.

Ik ben benieuwd of de vier overige delen wel de druk van mijn borst halen, want hoe luchtig hij het ook barbecueënd, golfend of varend brengt, die kloof blijft een donker gapend gat. Zeker doordat de overheid eraan meedoet met zijn gunstige belastingtarieven voor de rijken. Misschien iets voor de nieuwe armoedeminister Schouten om mee te beginnen.